طرحواره محرومیت هیجانی چه تاثیری در زندگی ما دارد؟

در طرحواره درمانی به این نتیجه رسیده ام افرادی که طرحواره محرومیت هیجانی دارند، به دلیل احساس تنهایی، ناراحتی، غمگینی و افسردگی مراجعه می‌کنند. ولی معمولاً علت آن را نمی دانند. بی توجهی، بی محبتی و عدم حمایت از سوی دیگران برای آنها غریب و ناآشنا نیست. همچنین با طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری نیز ارتباط دارد. حتی انتظار آن را نیز دارند. آنها احساس می‌کنند و در واقع معتقد هستند که به قدر کافی محبت، توجه، صمیمیت و حمایت را دریافت نکرده اند. آنها احساس می‌کنند هیچ کس آنها را درک نمی‌کند، دوست ندارد، نمی فهمد و هیچکس را ندارند که آنها را، راهنمایی کند. بنابراین احساس پوچی و بی معنایی سراپای روانشان را در برگرفته است.

انواع طرحواره محرومیت هیجانی

طرحواره محرومیت هیجانی از دیدگاه جفری یانگ (بنیانگذار طرحواره درمانی) به سه دسته عمده تقسیم می شود اولین دسته محرومیت از محبت است که در آن افراد مورد توجه قرار نگرفته‌اند؛ آغوش، بوسه و نوازش را دریافت نکرده اند. طرحواره گرفتار نیز از مهم ترین طرحواره ها به حساب می آید. دومین دسته دارای محرومیت از همدلی هستند که در آن افراد معتقدند که هیچ کس نیست که به حرف و درد و دل آنها گوش کند و آنها را بفهمد.

دسته آخر محرومیت از حمایت است که افراد می‌پندارند که هیچکس نیست آنها را راهنمایی کند. تکیه گاه باشد و از آنها حمایت کند. جالب است که حتی اگر مورد محبت، همدلی، حمایت و توجه هم قرار بگیرند، آن را باور ندارند. در بسیاری مواقع طرحواره محرومیت هیجانی با طرحواره ایثار، طرحواره اطاعت و در برخی مواقع با طرحواره طرد یا رها شدگی و همینطور طرحواره استحقاق گره می خورد.

تاثیر طرحواره محرومیت هیجانی در زندگی

مراجعینی که طرحواره محرومیت هیجانی دارند تمایلی به ابراز محبت ندارند. درخواست کردن برایشان بسیار سخت است. کمتر راجع به خود حرف می زنند. ابراز احساس ندارند. انتظارات خود را عنوان نمی کنند. با این استراتژی ها محرومیت خود را بیشتر و پررنگ تر می کنند! از تمایلات ناخودآگاه آنان این است که پارتنر یا همسری را انتخاب کنند که نمی تواند یا نمی‌خواهد ابراز محبت کند. طرحواره اطاعت نیز جزو طرحواره های اصلی محسوب میشود. بنابراین با افرادی خود محور، تنها و نیازمند بهتر ارتباط می گیرند. آنها معمولاً عطای رابطه را به لقای آن می بخشند و از روابط صمیمی گریزان هستند.

افرادی که می‌خواهند محرومیت هیجانی خود را جبران کنند معمولاً با پرتوقعی خود آن را نشان می دهند. در این صورت وارد طرحواره استحقاق یا خود بزرگ بینی شده و اگر مورد بی توجهی واقع شوند و یا تفسیر بی توجهی داشته باشند، به سرعت عصبانی شده و واکنش پرخاشگرانه نشان می دهند. نیش و کنایه زدن و رفتارهای پرخاشگرانه منفعلانه از جمله این رفتارها هستند. به عبارت دیگر به دلیل برآورده نشدن نیازهای هیجانی در دوران کودکی و لوس تربیت شدن، انتظار دارند که دیگران نیز نیازهای آنها را برآورده کنند.

اهداف طرحواره درمانی در محرومیت هیجانی

مهمترین اهداف طرحواره درمانی در این طرح واره این است که به مراجعین کمک کنیم تا نیازهای هیجانی خود را شناسایی کنند. آنها باید متوجه شوند که ارضای نیازهای هیجانی شان حق مسلم آنهاست. یعنی همانطور که کودکان به محبت، همدلی و حمایت نیاز دارند بزرگسالان هم نیاز دارند. طرحواره معیارهای سختگیرانه نیز  قدرت برقراری روابط دوستانه با در نظر گرفتن چارچوب ارتباطی مناسب از دیگر اهداف طرحواره درمانی در فرآیند مهم روان درمانی است. اطلاعات تکمیلی را می توان در کتاب زندگی خود را دوباره بیافرینید جستجو کرد. شرکت در کارگاه نیمه پنهان عشق نیز می تواند در خصوص نقش طرحواره ها در روابط عاطفی بسیار کمک کننده باشد.

طرحواره ی زحمت هیجانی

طرحواره محرومیت هیجانی یا زحمت هیجانی یکی از بنیادی ترین اسکیما هایی است که به دنبال بیش بود و یا کمبود ارضای نیازهای عاطفی در زمان کودکی شکل می گیرد. والدینی که در ابراز علاقه و محبت، نوازش کلامی و غیرکلامی، آغوش و بوسه و توجه، سواد و آگاهی لازم را نداشته و یا در اصطلاح زحمت هیجانی به خود نمی دهند، بستر کاملا مناسبی را برای باور من دوست داشتنی نیستم در کودکان خود فراهم می کنند. طرحواره معیارهای سختگیرانه نیز تاثیر زیادی در این زمینه دارد. این باور به قدری قدرتمندانه و با ظرافت مسیر زندگی افراد را هدایت می کند که دائماً به خود ثابت می کنند دوست داشتنی نیستند! آنها همه روابط خود را به گونه ای پیش می ‌برند که توسط دیگران نادیده گرفته شوند. شاید از نظر شما غیر منطقی باشد؛ اما واقعی است!

مثال طرحواره زحمت هیجانی

یک مثال بزنیم: کودکی را تصور کنید که در جمع خانوادگی، بودن و نبودنش مهم نیست! اگر حتی مدتی نباشد، اطرافیان متوجه نبودنش نمی شوند. و یا در بدترین شرایط اگر هم باشد جدی گرفته نمی‌شود!اگر حتی همین بچه در زمان نوجوانی و جوانی برای دیده شدن و تایید گرفتن سرویس های افراطی دهد، بازهم دیده نمی شود! اطرافیان طلبکارتر خواهند شد. بعد از مدتی از خودگذشتگی فشار زیادی را متحمل می شود. به عبارت دیگر و در زبان طرحواره درمانگر اگر ایثارگر، کمک کننده و سرویس دهنده هم باشد، به مرور زمان دوباره احساس می کند که کسی دوستش ندارد.

عجیب است اما واقعیت دارد! مسیری که چه تلاش کنید چه تلاش نکنید، چه زحمت هیجانی بکشید چه نکشید، باز هم به همت طرحواره محرومیت هیجانی بارها و بارها به خودتان ثابت می کنید که دوست داشتنی نیستید. آنها برایتان زحمت هیجانی نخواهند کشید، مورد بی توجهی قرار می گیرید؛ ابراز علاقه نمی کنند؛ وقت نمی گذارند و سوء استفاده می کنند. در فرایند طرحواره درمانی پس از درمان و التیام کودک غمگین یا نادیده گرفته شده سواد عاطفی تان بالا می‌رود. می ‌آموزید که زحمت هیجانی بکشید. خودتان را التیام دهید. توجه کنید و توجه بگیرید. همدلی کنید و همدلی بگیرید تا دوست داشتنی باشید.البته مسیر درمان این طرح واره بسیار گسترده تر از این توضیحات است. پیشنهاد میکنم مقاله های قبلی را مطالعه و و مقاله های بعدی را پیگیری کنید.

تجارب بالینی در تله محرومیت هیجانی

تجارب بالینی در تله محرومیت هیجانی از شایع‌ترین تله‌های زندگی است تله ای که بدون شک در کلیه روابط عاطفی نقش اساسی دارد. افرادی که در این تله گرفتار هستند، با انواع رفتارهای مقابله ای ناکارآمد واکنش نشان می دهند. عده‌ای از آنها نشانه های طرحواره استحقاق را از خود بروز می دهند؛ به نحوی که می خواهند با کنترل از مسائل درون خود فرار کنند. عده‌ای از افراد به شدت رفتارهای ایثارگرانه از خود نشان می‌دهند. استراتژی ذهنی آنان این است که اگر سرویس بدهند و از خودشان بگذرند. بالاخره، دیر یا زود دیده می شوند و دوست داشته خواهند شد. متاسفانه این گونه رفتارها در کار و روابط دوستانه و رسمی و عاطفی مورد استقبال ویژه قرار می گیرند و افراد دچار آن قربانیان این روابط می شوند.

عده‌ای از افراد که معمولاً گستره وسیعی از افراد دچار تله محرومیت هیجانی را تشکیل می دهند، نمی توانند محبت خود و یا احساسات منفی شان را بروز داده، حمایت و درک کنند؛ محبت، همدلی و حمایت بخواهند. طرحواره نقص شرم نیز دارای راهکار هایی موثر در درمان آن به کار گرفته می شود. در صورت فعال شدن این تله معمولاً کودکان رفتارهای دوگانه ای را از خود بروز می‌دهند. هم والدین را دوست دارند و هم از آنها متنفرند. هم احساس علاقه می‌کنند و هم از آنها می ترسند.

اما باز هم به ندرت در اوایل روان‌ درمانی احساسات خود را به آنها بروز دهند. عده‌ای از مراجعین انتظار دارند به عنوان یک والد حمایتگر همیشگی ظاهر شود. ولی نه درمانگر و نه هیچ کس دیگری نمی تواند چنین نقش پررنگ و همیشگی داشته باشد و یا مانند والدین ظاهر شود و همیشگی بماند. البته این بدین معنی نیست که روند تله درمانی نتایج مثبت شگرفی را از خود به جا نخواهد گذاشت.

شیوه رفتار والدین دارای طرحواره با کودکان

۱. به شدت انتقادگر هستند. گویی که می خواهند به واسطه این رفتار تند و تیز از انتقاد کودکانشان در امان بمانند. طرحواره تنبیه نیز در این زمینه بسیار مورد توجه قرار میگیرد.
۲. کنترل گر هستند. دائما بکن نکن دارند. فرزندان را زیر یک ذره بین بسیار بزرگ قرار می دهند. احتمالاً این والدین درگیر تله معیارهای سختگیرانه، تنبیه و استحقاق قرار دارند. به شدت مظلوم هستند و نقش قربانی را بازی می کنند. ناله می کنند و غر می زنند. از زمان و سرنوشت می‌نالند و آنقدر این روند را ادامه می دهند که کودک احساس گناه را تمام و کمال تجربه می کند. تا جایی که احساس می کند مدیون والدین و یا مقصر مشکلات آنان است. در چنین شرایطی کودکان باز هم درگیر احساسات چندگانه می شوند. هم دلشان می‌سوزد و هم از دست آنان خشمگین هستند.

طرحواره محرومیت هیجانی چیست؟

کودکی را تصور کنید که در فضای خانوادگی خود احساس صمیمیت را به معنای واقعی تجربه می کند. می داند در زندگی خود کسانی را دارد که می‌تواند با آنها درد و دل کند. رازهایش را بگوید. کسانی که درکش می کنند. گوش می کنند و سرزنش نمی کنند. قابل اعتماد و اتکا هستند. و در یک جمله احساس امنیت ناب را به او می‌دهند. در چنین رابطه ای اتفاقات حیرت انگیزی رخ نمی دهد که خانواده‌ها از پسش بر نیایند؛ اگرچه که در جای خود شگفت انگیز است!! شاید در حد رد و بدل کردن یک نگاه شوخ یا محبت آمیز یا حد ایجاد یک سکوت و آرامش رضایت بخش و عمیق.
شاید در حد گوش کردن به درد و دل های ساده کودک و درک کردن آنها بدون سرکوفت زدن یا شاید با علاقه و احترام رفتار کردن. ما هم می دانیم که این رفتارها در عین سادگی سخت هستند و دشوار. اما ضروری هستند و تعیین کننده. فکر کنید که به نظر شما این رابطه به طرحواره محرومیت هیجانی نزدیک است یا به یک صمیمیت هیجانی و عاطفی؟

رفتار کودکان در تله محرومیت هیجانی

کودکان در این فضا احساس ارزشمندی می کنند. موضوعی که در ایجاد طرحواره ها و در جریان طرحواره درمانی بسیار بسیار مهم است. کودک در این فضا درک می‌کند که درک می‌شود نه قضاوت.
می داند که در هر شرایطی ارزشمند است و قابل احترام. درست متوجه شدین مخاطبین اصلی من در این مقاله پدر و مادرها و نقش آنها در شکل‌گیری طرحواره ها هستند. والدینی که اگر در دوران کودکی فرزندشان احساس امنیت را ایجاد کنند، آرامش و خوشبختی روانی آنها را رقم می‌زنند. والدینی که رشد احساسی سالمی را تجربه کرده اند به جای طرحواره محرومیت هیجانی، صمیمیت هیجانی را ایجاد می کنند. آنها با احساسات خود آشنا هستند.

با خودشان به صلح رسیده اند و می توانند رابطه سالمی با فرزندان و افراد مهم زندگی خود برقرار کنند. والدین پخته تحت هر شرایطی، موقعیتی را فراهم می‌کنند که بچه‌ها در کنار آنها احساس لذت و آرامش را تجربه کنند. اگر به دنبال مسیری هستید که بتوانید مهارت ایجاد صمیمیت هیجانی را بیاموزید ما شما را به شناخت عمیق تر طرحواره هایتان دعوت می کنیم. زندگی خودرا دوباره بیافرینید با بینش رویش رهایی مازیار جلوه روانشناس بالینی، طرحواره درمانگر و متخصص طرحواره درمانی