کمالگرایی و ردپای آن در معیارهای سختگیرانه چیست؟

کمالگرایی یک صفت شخصیتی است که افراد را به سمت بهترین بودن، اول بودن و بی نقص بودن سوق می دهد. می فهمم با مطالعه این جمله چه حسی دارین! با شما موافقم. این خیلی خوبه. موضوع اینجاست که کمالگرائی به دو دسته تقسیم می شه کارآمد یا سازگار ناکارآمد یا ناسازگار کمالگرائی کارآمد در واقع همان انگیزه پیشرفت است. میل آدم ها برای اینکه بهترین رشته رو انتخاب کنن، دانشگاه نامبروان، ازدواج با یک کیس ایده آل، این دیدگاه ها که تربیت بچه باید بدون نقص باشه، اگر کارمندم بهترین کارمند! اگر رئیسم بهترین رئیس، هر ماشینی سوار نمی شم، هر خونه ای نمیرم، پرفکت؛ بهترین حالت. هر کاری بخوام انجام می دم؛ درسته! حق با شماست این که خیلی عالیه… اما افکار و احساسات و رفتارها هستن که این دو تا رو از هم تفکیک می کنند؛ ادامه بدیم ببینیم به کجا میرسیم…

کمالگرایی و طرحواره ها

افرادی که طرحواره معیارهای سختگیرانه دارند از نظر یک طرحواره درمانگر ، کمالگرایی ناکارآمد دارن! حتما می پرسید چطور؟ اونا هم، انگیزه پیشرفتشون بالاست؛ ولی در کنارش خیلی گیر می دن! به کی؟ هم به خودشون، هم اطرافیانشون و هم دنیایی که درش هستند؛ عده ای بلافاصله پس از شکست انگشت اتهام رو می گیرن به سمت خودشون؛ سرزنش و سرزنش و سرزنش! (بی عرضه، بازم نتونستی! حقته که حالت بد باشه. همیشه همینی)! عده ای دیگر دائم دنبال پلۀ بعدی هستند؛ همش کار (خوب انجامش دادم اما بهتر هم می تونم… ). عده ای دیگر مقایسه و مقایسه و مقایسه! (از فلانی یاد بگیر، نصفه توئه! ببین چیکار می کنه، چطوری برنامه ریزی کرده). این افراد واقعیتاً نامنصفانه با خودشون رفتار می کنن. از یه جایی به بعد انگار که خیلی از خودشون انتظار دارن دیگه خسته می شن. کمالگرایی هم جسمی و هم روحی امانشون رو بریده.

کمالگرایی و معیار سختگیرانه چه پیامدهایی دارد؟

حتما شنیدین یا دیدین که اون روی سکۀ کمالگرایی اهمالکاری است یعنی چی؟یعنی به تاخیر و به تعویق انداختن کارها. (ولش کن بعداً انجام می دم! فرصت زیاده). اجتناب از موقعیت هایی که اضطرابشون رو بالا می بره. کارهای عقب افتاده. جالبه نه؟ از یه طرف خیلی سخت گیر و کنترل گر و وقت شناس و دقیق و منظم! از طرف دیگر یا بیماری های جسمانی اجازه سخت گیری و نظم و ترتیب رو نمی ده یا خسته شده و انرژی لازم تحلیل رفته. دوستانی که یه مقدار با طرحواره درمانی آشنا هستند و یا پای صحبت های یک طرحواره درمانگر صاحب صلاحیت نشستند می دونن که همه این جملات و توصیف ها این پیام رو می ده که پای طرحواره نقص/ شرم و طرحواره معیارهای سختگیرانه در میان است! پس اگر بخواهیم خیلی خلاصه ادامه بدیم در معیارهای سختگیرانه ما با یک اجبار برای بهترین بودن و بی نقص بودن، اضطراب، باید و نباید، کنترل گری، سرزنش و مقایسه مواجه هستیم. عده ای هم معتاد به کار هستند. تفریح و استراحت برای آنها وقت تلف کردن است. فولدرهای ذهنی آنها برای خانواده، استراحت و بازی و تفریح تعریف نشده و فقط به موفقیت، کار و تلاش می پردازند. کاملا مکانیکی! برخی دیگر خدارو بنده نیستن! کسی که نظاره گر آنهاست معمولا صفات خودشیفتگی، پول پرستی و خودخواهی را نثارشان خواهد کرد. ثروت، پول و شغل برایشان از نان شب واجب تر است. مثلا ممکن است کل زمان یک دورهمی خانوادگی صرف شنیدن موفقیت های مالی و شغلی آنها شود طوری که کلافه می شوید و دوست دارید فرار کنید. قدرت و کمالگرایی آنها در درآمد و ثروت، تعداد کارمندان و محل زندگی و ماشین و … خلاصه می شود. انگار که خودشون قبول دارن که اگر آنها را نداشته باشند ارزشمندی خود را زیر سوال می برند! آنها می خواهند کمبود عاطفی خود را در این مسیر جبران کنند! انگار نیاز به گفتن نیست که افراد کمالگرا به میزان زیادی اضطراب و استرس و خشم را تجربه خواهند کرد. احتمالا ویژگی های افراد تیپ A را شنیده اید. این ویژگی ها کاملا با کمالگرایی و طرحواره معیارهای سختگیرانه همخوانی دارد. فکر می کنم تا اینجا متوجه شده باشید که کمالگرائی به چه معنیه؟ به چند دسته تقسیم می شه و ارتباطش با طرحواره معیارهای سخت گیرانه، طرحواره شکست و طرحواره خویشتن داری و خود انضباطی ناکافی به چه شکله؟(توصیه می کنم مقاله هاشو بخونین). حالا پدر و مادری رو تصور کنید که این طرحواره شون فعاله. کمالگرا هستند و چند تا از ویژگی های بالا رو در حد اعلاء دارند. با بچه شون چکار می کنن؟ و ناخودآگاه کودک رو در چه مسیری قرار خواهند داد؟ در مقاله بعدی به این موضوع خواهیم پرداخت.