طرحواره معیارهای سختگیرانه و ویژگی های آن

در طرحواره معیارهای سختگیرانه افراد به دنبال بهترین ها هستند. باید و نباید های زیادی در زندگی دارند. مثلاً اینکه همیشه باید رتبه اول باشند. هر کار و فعالیتی را باید طبق یک نظم خاص و در حد عالی انجام دهند. زمان برای آنها بسیار مهم است طرحواره بازداری هیجانی نیز از مهم ترین طرحواره ها در این زمینه هستند. این افراد معتقد هستند که باید از تمام زمانی که دارند بهترین استفاده را ببرند. شاید از نگاه آنها تفریح، استراحت و روابط اجتماعی با دوستان، وقت تلف کردن باشد. اهل رقابت هستند و شاید هم چشم و هم چشمی! برای رسیدن به منزلت اجتماعی، برجسته بودن، ثروت و قدرت سخت تلاش می کنند.

به نظر می رسد خود و البته زندگی را در یک قالب دگم و انعطاف ناپذیر می بینند. در نگاه اول پویایی آنها مثال‌زدنی است. اما وقتی ریز تر می شویم چشمک زدن مسائلی ذهن را به تامل بیشتری وادار می کند. اگر زمان و بهینه استفاده کردن از آن، اهمیت ویژه ای دارد، به چه دلیل خانواده، دوستان، تفریح و استراحت اهمیت کمتری دارند؟ معمولاً این افراد دردهای روان تنی بسیاری دارند؛ بیماری هایی که اساس روانی دارند؛ مانند سردرد، معده درد، دردها یا تنش های عضلانی، گرفتگی و فشار، اثنی عشر، هموروئید، سندروم روده تحریک پذیر، فشارخون، بی خوابی و خستگی.

افرادی که در دام این طرح واره هستند دغدغه اصلی شان این است که فشار زیادی را تحمل می کنند. پیشنهاد میکنم در این راستا مقاله طرحواره تنبیه را نیز مطالعه کنید. برای بهتر بودن سخت در تلاش هستند و می جنگند. نکته اینجاست که این افراد از سختگیرانه بودن معیارهای شان چندان آگاه نیستند! اتفاقاً اگر از اطرافیان بشنوند که چقدر تلاشگر و موفق هستید آشفته می شوند؛ چون اعتقاد دارند که میزان تلاش و دستاوردهای شان کاملا معمولی است. زندگی در کارکردن خلاصه شده است. معنای زندگی شاید کار و کسب مقام و منزلت اجتماعی باشد.

ویژگی افراد دارای طرحواره معیارهای سختگیرانه

معیارهای سختگیرانه یا کمال گرایی ناکارآمد منجر به تجربه گستره وسیعی از احساسات منفی می‌شود. اضطراب درماندگی، ناراحتی و خشم از جمله این احساسات هستند. دغدغه اصلی آنها که به قول معروف روی نرو nerve آنان است زمان است. کارهای زیادی دارند. برنامه ریزی هم می کنند اما زمان کم می آورند. حتی ممکن است از این شاخه به آن شاخه بپرند. در آن واحد چند هدف دارند. دردهای بدنی را دوباره و دوباره تجربه می‌کنند و هیچ فرصتی را برای درمان بازی تفریح و یک سبک زندگی سالم اختصاص نمی دهند. یک دور معیوب یک چرخه تکراری و باز هم فعال شدن طرحواره ها ! علیرغم اینکه خسته می شوند و انرژی کم می‌آورند باز هم کارها و مسئولیت‌های بیشتری را بر عهده می‌گیرند.

داستان اینجاست که شاید قبول کنند که مسئولیت‌های شان زیاد است، اما باز هم به محض کاهش کارها صدای طرحواره معیارهای سختگیرانه بلند می‌شود. در مقاله بعدی می‌خواهیم انواع طرحواره معیارهای سختگیرانه را بیان کنیم. طرحواره ای که اگر درمان نشود طرحواره شکست یا  طرحواره نقص شرم ، رهاشدگی نوع یک، و خود انضباطی ناکافی را فعال خواهد کرد. اگر برایتان مهم است که در کنار خانواده، پدر و مادر، همسر و فرزندان؛ در محل کار کنار همکاران و دوستان وجهه عاطفی و اجتماعی خودتون رو حفظ کنید، پیشنهاد می کنم در کنار یک طرحواره درمانگر صاحب صلاحیت مهارت های زندگی را بیاموزید. زمانی که تله معیارهای سختگیرانه فعال می شود افراد هیچ زمانی از شرایط موجود راضی نیستند.

تله معیارهای سختگیرانه از حوزه موفقیت طلبی

شاید اصطلاح معتاد به کار را شنیده باشید. افراد معتاد به کار در این حوزه قرار دارند. آنها شبانه روز مشغول فعالیت و کار هستند. تفریح و استراحت را وقت تلف کردن می دانند. همه چیز را در زندگی فدای موفقیت کاری می کنند. استرس و اضطراب زیادی را هم متحمل می شوند. اگرچه که از میانگین افراد دور و بر خود موفق تر هم هستند؛ اما دائماً به دنبال سخت‌تر کردن معیارها و اهداف خود می باشند. اگر طرحواره معیارهای سختگیرانه با طرحواره شکست همراه باشد، ایده‌آل های شما بلند پروازانه خواهد شد.

به نحوی که رسیدن به آنها غیرممکن و یا بسیار فرسایشی می شود. در نتیجه به شکست و طرحواره خویشتن‌ داری خود انضباطی ناکافی منجر خواهد شد. در این صورت معیارهای سختگیرانه شما زمین گیرتان کرده است. فرایند طرحواره درمانی می‌خواهیم به افراد بیاموزیم که معیارهای موفقیت در یک پیوستار قرار دارند. نباید زندگی را صفر و یک نگاه کرد. هر قدمی حتی کوچک، می تواند یک هدف باشد. هدفی که رسیدن به آن شادی را به همراه دارد. شادی ای که در کنار سایر جنبه های زندگی معنا پیدا خواهد کرد.

تله معیارهای سختگیرانه از حوزه منزلت طلبی

افرادی که درگیر این طرحواره هستند به منزلت، ثروتمندی، جایگاه اجتماعی شغلی و زیبایی اشتغال ذهنی دارند. حرکت و اصرار مضاعف این افراد برای رسیدن به این جایگاه نوعی جبران افراطی برای طرحواره نقص شرم و احساس بی ارزشی است. افراد در این طرحواره خیلی چیزها دارند و یا به دست می آورند؛ اما هیچ وقت راضی نیستند! احساس خوشحالی ندارند. دیگران را کلافه کرده اند. گویی که خوره نارضایتی دارند. انتظاراتشان از خودشان بسیار بالاست و زمانی که نمی‌توانند به معیارهایشان دست پیدا کنند، خود را مستحق تنبیه می دانند.

در بسیاری از مواقع منزلت طلبی راهکاری است برای جبران یک محرومیت هیجانی عمیق. آنان با رفتارهای جبرانی خود و با کسب مقام، جایگاه، ثروت و زیبایی می خواهند خلا عاطفی خود را جبران کنند. بسیاری از انتخاب ها برای ازدواج جبرانی است برای پر کردن خلاهای قبلی. اگر چه با ثروت کلان می توانند آرزوهای خود را برآورده کنند، اما شاید دائما جای خالی عشق و صمیمیت را احساس خواهند کرد.

طرحواره معیارهای سرسختانه از حوزه وسواسی

هیچ وقت ازهیچ شرایطی راضی نیستم! در صورت فعال شدن طرحواره معیارهای سرسختانه ( یا به تعبیر علمی طرحواه معیارهای سختگیرانه ) افراد هیچ وقت از شرایط موجود راضی نیستند. معمولا این طرحواره در سه حوزه قابل شناسایی است که در این مقاله به بررسی حوزه وسواسی می پردازیم. از طرحواره های دیگر طرحواره محرومیت هیجانی است که درمان آن بسیار مهم است. در این نوع از طرحواره معیارهای سرسختانه ( یا به تعبیر علمی معیارهای سختگیرانه ) افراد همه چیز را در بهترین و ایده آل ترین حالت ممکن می خواهند. به جزئیات کم اهمیت و پیش‌ پا افتاده گیرهای الکی می‌دهند. از اشتباه کردن می ترسند.

ترجیح می دهند که به هیچ وجه مورد انتقاد قرار نگیرند و کارشان کنترل کردن است. گویی که کنترل گری موجب کاهش اضطراب آنان می‌شود. چارچوب‌های آنان غیر قابل انعطاف است. کوچکترین ایرادی اعصابشان را به هم می‌ریزد و موجب آشفتگی وعصبانیت آنان می شود. توجه بیش از حد آنها به جزئیات باعث می شود که اصل موضوع فراموش شود. روی آرامش و لذت را نمی بینند و یا شاید خود را از آن محروم می کنند.

ویژگی افراد وسواسی

یکی دیگر از ویژگی هایی که این افراد دارند سرزنش خود و دیگران است. بابت هر موضوع پیش پا افتاده‌ای نشخوار ذهنی دارند. شالوده اصلی این اشتغال ذهنی بد و بیراه گفتن به خود و در مرحله بعدی به دیگران است. آنان با خودشان نامهربان هستند. انگار که با یک ذره بین بزرگ همه رفتارها و افکار خود را زیر نظر دارند. این ویژگی در افرادی که دارای طرحواره گرفتار هستند نیز دیده میشود. آنان به محض دیدن کوچکترین موضوعی به خود حمله می کنند. عیب جویی می کنند و شخصیت خود را زیر سوال میبرند. رفتارهای وسواس گونه ای دارند و وقتی سایر شرایط زندگی را نمی توانند کنترل کنند، اضطراب بیش از اندازه را تجربه خواهند کرد.

در این شرایط وسواس به آنها کمک می‌کند تا اوضاع را تحت کنترل خود درآورند؛ اما مسیر را اشتباه انتخاب کرده‌اند. در واقع رفتارهای وسواس گونه شدت و قدرت طرحواره آنان را افزایش می دهند. اگر برایتان مهم است که در کنار خانواده، پدر و مادر، همسر و فرزندان؛ در محل کار کنار همکاران و دوستان وجهه عاطفی و اجتماعی خودتون رو حفظ کنید، پیشنهاد می کنم در کنار یک طرحواره درمانگر صاحب صلاحیت مهارت های زندگی را بیاموزید.

کمالگرایی و ردپای آن در معیارهای سختگیرانه چیست؟

کمالگرایی یک صفت شخصیتی است که افراد را به سمت بهترین بودن، اول بودن و بی نقص بودن سوق می دهد. میفهمم با مطالعه این جمله چه حسی دارین! با شما موافقم. این خیلی خوبه. موضوع اینجاست که کمال گرایی به دو دسته تقسیم می شه کارآمد یا سازگار ناکارآمد یا ناسازگار کمالگرایی کارآمد در واقع همان انگیزه پیشرفت است. همچنین طرحواره اطاعت نیز با این طرحواره ارتباط دارد.

 میل آدم ها برای اینکه بهترین رشته رو انتخاب کنن، دانشگاه نامبروان، ازدواج با یک کیس ایده آل، این دیدگاه ها که تربیت بچه باید بدون نقص باشه، اگر کارمندم بهترین کارمند! اگر رئیسم بهترین رئیس، هر ماشینی سوار نمیشم، هر خونه ای نمیرم، پرفکت؛ بهترین حالت. هر کاری بخوام انجام میدم؛ درسته! حق با شماست این که خیلی عالیه اما افکار و احساسات و رفتارها هستن که این دو تا رو از هم تفکیک می کنند؛ ادامه بدیم ببینیم به کجا میرسیم

طرحواره معیارهای سرسختانه و کمال گرایی

افرادی که طرحواره معیارهای سختگیرانه دارند از نظر یک طرحواره درمانگر ، کمال گرایی ناکارآمد دارن! حتما می پرسید چطور؟ اونا هم، انگیزه پیشرفت شون بالاست؛ ولی در کنارش خیلی گیر میدن! به کی؟ هم به خودشون، هم اطرافیانشون و هم دنیایی که درش هستند؛ عده ای بلافاصله پس از شکست انگشت اتهام رو می گیرن به سمت خودشون؛ سرزنش و سرزنش و سرزنش! (بی عرضه، بازم نتونستی! حقته که حالت بد باشه. همیشه همینی)! عده ای دیگر دائم دنبال پلۀ بعدی هستند؛ همش کار (خوب انجامش دادم اما بهتر هم می تونم ). عده ای دیگر مقایسه و مقایسه و مقایسه! (از فلانی یاد بگیر، نصف توئه! ببین چیکار میکنه، چطوری برنامه ریزی کرده). این افراد واقعیتاً نامنصفانه با خودشون رفتار می کنن. از یه جایی به بعد انگار که خیلی از خودشون انتظار دارن دیگه خسته میشن. کمالگرایی هم جسمی و هم روحی امانشون رو بریده.

کمالگرایی و معیار های سختگیرانه چه پیامدهایی دارد؟

حتما شنیدین یا دیدین که اون روی سکۀ کمال گرایی اهمال کاری است یعنی چی؟یعنی به تاخیر و به تعویق انداختن کارها. (ولش کن بعداً انجام میدم! فرصت زیاده). اجتناب از موقعیت هایی که اضطرابشون رو بالا می بره. کارهای عقب افتاده. جالبه نه؟ از یه طرف خیلی سخت گیر و کنترل گر و وقت شناس و دقیق و منظم! از طرف دیگر یا بیماری های جسمانی اجازه سخت گیری و نظم و ترتیب رو نمی ده یا خسته شده و انرژی لازم تحلیل رفته. دوستانی که یه مقدار با طرحواره درمانی آشنا هستند و یا پای صحبت های یک طرحواره درمانگر صاحب صلاحیت نشستند میدونن که همه این جملات و توصیف ها این پیام رو می ده که پای طرحواره نقص/ شرم و طرحواره معیارهای سختگیرانه در میان است!

خصوصیات افراد دارای کمالگرایی

پس اگر بخواهیم خیلی خلاصه ادامه بدیم در معیارهای سختگیرانه ما با یک اجبار برای بهترین بودن و بی نقص بودن، اضطراب، باید و نباید، کنترل گری، سرزنش و مقایسه مواجه هستیم. عده ای هم معتاد به کار هستند. تفریح و استراحت برای آنها وقت تلف کردن است. فولدرهای ذهنی آنها برای خانواده، استراحت و بازی و تفریح تعریف نشده و فقط به موفقیت، کار و تلاش می پردازند. از دیگر طرحواره ها نیز طرحواره رهاشدگی است که تاثیر زیادی بر زندگی دارد. آنان کاملا مکانیکی! برخی دیگر خدا رو بنده نیستن! کسی که نظاره گر آنهاست معمولا صفات خودشیفتگی، پول پرستی و خودخواهی را نثارشان خواهد کرد. ثروت، پول و شغل برایشان از نان شب واجب تر است. مثلا ممکن است کل زمان یک دورهمی خانوادگی صرف شنیدن موفقیت های مالی و شغلی آنها شود طوری که کلافه می شوید و دوست دارید فرار کنید.

رفتار افراد دارای طرحواره معیارهای سرسختانه

قدرت و کمالگرایی آنها در درآمد و ثروت، تعداد کارمندان و محل زندگی و ماشین و غیره خلاصه می شود. انگار که خودشون قبول دارن که اگر آنها را نداشته باشند ارزشمندی خود را زیر سوال می برند! آنها می خواهند کمبود عاطفی خود را در این مسیر جبران کنند! نیاز به گفتن نیست که افراد کمال گرا به میزان زیادی اضطراب و استرس و خشم را تجربه خواهند کرد. ویژگی های افراد تیپ A که کاملا با کمالگرایی و طرحواره معیارهای سختگیرانه همخوانی دارد.

به چند دسته تقسیم می شه و با طرحواره وابستگی و طرحواره معیارهای سخت گیرانه، طرحواره شکست و طرحواره خویشتن داری و خود انضباطی ناکافی ارتباط دارد. حالا پدر و مادری رو تصور کنید که این طرحواره شون فعاله. کمالگرا هستند و چند تا از ویژگی های بالا رو در حد اعلاء دارند. با بچه شون چیکار میکنن؟ آنان ناخودآگاه کودک رو در مسیری بد قرار خواهند داد.