چگونه نه بگوییم که دیگران از ما نرنجند؟ | تکنیک هایی برای نه گفتن ماهرانه

همه ما این روزها بیش از هر مهارت دیگری درباره مهارت « نه گفتن» می شنویم. حال آنکه برای بیشتر ما « نه گفتن» و پاسخ منفی دادن به دیگران کاری بسیار دشوار است و وقتی می خواهیم به پیشنهادی یا درخواستی پاسخ منفی بدهیم، احساس خودخواه بودن می کنیم. حال آن که روان شناسان«نه گفتن» را از نشانه های مهارت رفتار قاطعانه و جراتمندانه و دارای بار ارزشی مثبت می دانند.

حال پرسش این است که آیا هر نه گفتنی حاصل مهارت است یا «نه گفتن ماهرانه» هم مثل هر مهارت دیگری اصول و قواعد و باید و نباید هایی دارد؟ گفت و گو با مازیار جلوه – روان شناس و مدرس دانشگاه، مربی رسمی مهارت های زندگی از انستیتوی روان‌پزشکی تهران و رئیس مرکز مشاوره مازلو حاوی نکات قابل تاملی درباره مهارت «نه گفتن» است.

جناب جلوه در جایگاه یک روان شناس بفرمایید که نه گفتن و نه شنیدن در میان اشخاص چه جایگاهی دارد و چرا گاهی برای ما این موضوع دشوار است؟

روشن است که همه ما در زندگی فردی و اجتماعی خود دارای حقوق و مسئولیت هایی هستیم. یکی از این حقوق این است که گاهی پیشنهاد یا درخواست دیگران را رد کنیم و به اصطلاح به تقاضای آنها «نه» بگوییم و مسئولیت این را هم بپذیریم که گاهی از دیگران هم «نه» بشنویم. در واقع هیچ یک از انسان ها رسالت ندارند که رضایت همه را جلب کنند. این موضوع بدان معنا نیست که ما خودخواه و خودمحور هستیم؛ بلکه به این دلیل است که ما به سبب محدود بودن وقت و انرژی و امکاناتمان، قادر به پاسخگویی به همه درخواست های دیگران نیستیم و این در شمار حقوق هر انسانی است که ضمن در نظر گرفتن شرایط دیگران، خواسته ها و اولویتهای خود را هم در نظر بگیرد.

چه چیز مانع می شود که ما گاهی نتوانیم حتی به درخواست های نابجای دیگران نه بگوییم؟

ترس از دست دادن، احساس گناه درباره نه گفتن، احساس ارزشمندی در موقع درخواست دیگران، اعتقاد به اینکه خوب نیست خواسته خود را به دیگران ترجیح دهیم. اعتقاد به اینکه باید کاری کنیم که دیگران همیشه از ما راضی باشند؛ ترس از تایید نشدن توسط دیگران و نگرانی از اینکه ما را دوست نداشته باشند و … اینها موانع شناختی یا خطاهای ذهنی است که سبب می شود ما در برابر خواسته دیگران منفعل شویم و علیرغم میل باطنی، حقوق، تمایل و خواسته خود را نادیده بگیریم.

چه موقع باید «آری» و چه موقع باید «نه» بگوییم؟

وقتی درخواستی از شما می شود، باید آن درخواست، شفاف و بی ابهام عنوان شود. اگر شفاف نبود، حتما باید اطلاعات کامل بگیریم و از همه جزئیات آن پرسش کنیم. یعنی اینکه تا ندانیم طرف مقابل دقیقا از ما چه می خواهد، نمی توانیم پاسخ مثبت یا منفی دهیم. برای مثال وقتی کسی از شما می خواهد ضامن وامش شوید، باید بدانید رقم دقیق وام چه مبلغی است؛ قسط ماهیانه آن چقدر است؛ شما ضامن چندم هستید؟ و حقوق شخصی که از شما خواسته است که ضامنش شوید؛ چقدر است و … پس از کسب اطلاعات کامل هم شما می توانید اگر در پاسخ دادن مردد هستید و نمی دانید که پاسختان مثبت است یا منفی، از شخص درخواست دهنده وقت بگیرید تا بیشتر فکر کنید و شرایط خود را برآورد یا مشورت کنید. به این وقت گرفتن در اصطلاح «تکنیک بررسی مجدد» می گویند. در نهایت اگر آن درخواست یا پیشنهاد با شرایط شما مطابق نبود، باید آن را ماهرانه رد کنید.

چه تکنیک هایی برای ماهرانه رد کردن درخواست ها و پیشنهادهایی که به ما می شود، وجود دارد؟

برای اینکه درخواستی را رد کنیم، حتما باید رفتاری همدلانه داشته باشیم. یعنی باید به طرف مقابل ابراز کنیم که وضعیت او را درک می کنیم و تمایل داریم که به او کمک کنیم؛ اما متاسفانه شرایطش را نداریم و در مرحله بعد از تکنیک های مختلف استفاده کنیم.

تکنیک پیشنهاد جایگزین

در این تکنیک ما ضمن رد درخواستی که شرایط پذیرشش را نداریم، جایگزینی به طرف مقابل پیشنهاد می کنیم. برای مثال اگر دوستی از ما درخواست کرده که برای دادن آزمایش خون با او همراه شویم و ما فرصت این کار را نداریم، می توانیم به او بگوییم که مثلا مادرم فردا وقت آزاد دارد. می توانم از او درخواست کنم که همراهی ات کند.

تکنیک صفحه خط خورده

گاهی شخص درخواست کننده بیش از حد پافشاری می کند و شما را تحت فشار می گذارد؛ در این شرایط شما نباید از موضع خود عقب نشینی کنید و همانطور که او درخواستش را تکرار می کند، شما هم مثل صفحه خط خورده (خش دار) گرامافون پاسخ خود را تکرار کنید؛ اما فراموش نکنید که این تکرار باید با همدلی باشد. اما گاهی این تکنیک هم جواب نمی دهد و شخص بی وقفه و غیرمنطقی درخواست خود را تکرار می کند. در این صورت ما ناچاریم از تکنیک دیگری استفاده کنیم.

تکنیک جراتمندی افزایشی

وقتی اصرار درخواست کننده بیش از حد است و ما واقعا امکان پذیرفتن درخواست او را نداریم ، ناچاریم فضا را از حالت دوستانه خارج کنیم و البته لازم است که پیامدهای این کار را هم بپذیریم. در این حالت کمی تن صدا را بالا می بریم و جدیت لحن را بیشتر می کنیم و تغییر وضعیت می دهیم. مثلا اگر نشسته ایم ، بلند می شویم و با زبان بدن خود هم نشان می دهیم که اصرار بیش از حد او ما را اذیت می کند و سپس عباراتی مثل اینکه« من واقعا متوجه اصرارت نمی شوم.» یا « گفتم که شرایطش را ندارم.» و … را به زبان می آوریم.

تکنیک تعریف پیامد و ترک موقعیت

اگر شخص درخواست کننده باز هم اصرار بر درخواست خود داشت، با او از پیامد رفتارش می گوییم. مثلا اینکه « گفتم که من وضعیت تو را درک می کنم؛ اما اصرارت دارد من را عصبانی می کند؛ اگر بیشتر پافشاری کنی، مجبور می شوم تلفن را قطع کنم.» و اگر او متوجه نبود و ادامه داد، واقعا نلفن را قطع یا موقعیت را ترک می کنیم./ ایران‌آنلاین

لینک مصاحبه: rel=”nofollow” http://www.ion.ir/news/722683