طرحواره تنبیه چیست؟
در طرحواره تنبیه رعایت نکردن قوانین جرم است و هر فردی بیچون و چرا باید مجازات شود. احتمالا مجازات کردن باعث اصلاح رفتار در افراد میشود. هرکسی باید تاوان اشتباهاتش را بپردازد. شما نمیتوانید هم اشتباه کنید هم آزادانه به زندگی خود ادامه بدهید. در طرحواره بازداری هیجانی نیز به این موضوع پرداخته شده است. اما در طرحواره تنبیه هیچ اشتباهی قابل بخشش نیست و فرد باید پاسخگو باشد. حتی من هم اگر اشتباهی کنم باید پاسخگو باشم. اگر کمکاری کنم یا از قوانین پیروی نکنم باید تنبیه شوم. هرچیزی عواقب خودش را دارد؛ هرچند سخت و طاقتفرسا باشد. هیچ عمل نادرستی قابل بخشش نیست؛ یک کار یا درست است یا نادرست؛ نمیتوان حد وسطی قائل شد. آیا شما موافق هستید یا مخالف؟ دلایل شما چیست؟ چه زمانی ما به فردی میگوییم که طرحواره تنبیه در او فعال شده است؟
همه ما میدانیم انسان جایز الخطا است و احتمال هرگونه اشتباهی از او وجود دارد. میدانیم که انسانها از اشتباهاتشان درس میگیرند و پیشرفت در پذیرش نقصها صورت میگیرد. این را هم میدانیم که هر اشتباه و یا زیر پا گذاشتن قوانین عواقب و پیامدهای خودش را دارد. در ادامه شرح حال فردی را میخوانیم که طرحواره تنبیه در او فعال بوده و زندگی او را با چالشهای بزرگی روبهرو کرده است. شاید شما که موافق جملات آغازین این مقاله هستید دارای این طرحواره در زندگی خود باشید.
شرح حال فرد دارای طرحواره تنبیه
پسر جوانی با ظاهری آشفته و نامرتب به یک مرکز درمانی مراجعه کرده بود. او در مصاحبۀ اولیه، مشکلاتش را بروی برگه برای طرحواره درمانگر اینچنین یادداشت کرد: احساس گناه تمام وجودم را گرفته است؛ از پدر و مادرم متنفر هستم؛ دلم میخواهد خودم را بکشم؛ نمیتوانم هیچ غذایی بخورم؛ در هیچچیزی نمیتوانم موفق باشم. بعد از پر کردن فرم، زندگی خودش را اینگونه شرح داد: از خودم متنفر هستم. هیچکاری نمیتوانم انجام بدهم. همیشه شکست میخورم. اشتباه، اشتباه، اشتباه. تمام زندگی من شده است اشتباه کردن و شکست. وجودم را گناه بلعیده است. احساس میکنم باید تنبیه شوم. گاهیاوقات انقدر از خودم متنفر میشوم که خودم را کتک میزنم.
همهچیز را اشتباه انجام میدهم. گاهی اوقات فکر میکنم سزاوار مرگ هستم. چند وقتی است که با خانوادهام صحبت نمیکنم. آنها دیگر به من اهمیتی نمیدهند. آقای دکتر شما بگویید، مگر میشود زندگی انسان همش پر از اشتباه باشد. همیشه از جایم بلند میشوم و میگویم این دفعه بار آخرست. شروع میکنم به کار و درس خواندن. برنامهریزی میکنم، اهدافم را مشخص میکنم، اما باز دوباره برمیگردم به خانه اول. مانند تکه گوشتی خودم را به گوشه اتاق پرت میکنم و دلم میخواهد خودم را از بین ببرم. دکتر از خودم متنفرم!
ریشهیابی طرحواره تنبیه
طرحواره تنبیه، طرحواره شکست، طرحواره معیارهایسختگیرانه، طرحواره خویشتن داری/ خودانضباطی ناکافی و طرحواره نقص شرم ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. اصولاً میتوان گفت فرد با قرار دادن بایدها و نبایدهای سفت و سخت و متعدد در زندگیاش زمینۀ شکست را برای خودش فراهم میکند. شکستی که به معنای هرگونه تخطی کردن از قوانین سفت و سختی است که خود آن را بوجود آورده است. این افراد در برابر دیگران هم همینگونه رفتار میکنند و به اشتباهات دیگران واکنش شدید نشان میدهند. رفتار آنها ممکن است پرخاشگرانه و همراه با ناسزاگویی باشد. به بیانی؛ آنها اشتباه را نه برای خود و نه برای دیگران قبول ندارند و هر فردی که اشتباه کند را مستحق مجازات میدانند.
مجازاتی که این افراد در نظر میگیرند طیف وسیعی دارد. آنها با پرخوری، کمخوری، رعایت نکردن بهداشت، حمام نرفتن، لباسهای تمیز و مرتب نپوشیدن، قطع ارتباط با دیگران، سیگار کشیدن، زخمی کردن بدن و در آخرین مرحله با خودکشی کردن میخواهند خود را تنبیه کنند.در طرحواره درمانی به حل کامل این مشکل میپردازد زیرا این افراد دارای این طرحواره هیچ رحمی به خود و دیگران ندارند. شفقت به خود در آنها بسیار پایین بوده و همیشه از خود و دیگران انتقاد و بیرحمانه قضاوت میکنند. نکتهای که وجود دارد این است که، والدین این جوان هم دارای طرحواره تنبیه بوده که باعث شده است با فرزند خود هم به همین صورت رفتار کنند.
مسائل مهم در طرحواره تنبیه
- احساس گناه: افراد دارای این طرحواره همواره از اشتباه کردن احساس گناه میکنند و خود را مستحق تنبیه شدن میدانند.
- اصلاح رفتار: تنبیه به معنای آگاه کردن است. اما این افراد تنبیه را نوعی سرنوشت میدانند. دنیای ذهنی آنها به این صورت است که کار درست پاداش دارد و کار نادرست تنبیه.همچنین با طرحواره گرفتار نیز ارتباط دارد. علاوه بر اینکه هیچگونه اصلاحی وجود ندارد بلکه این تنبیهات باعث هرگونه پیشرفت و درس گرفتن از اشتباهات میشود و فرد را دچار افسردگی میکند.
- تلاش برای کار درست: محیط سختگیر باعث میشود کودک برای دریافت عشق و توجه والدین برخود سخت بگیرد. کارهایش را کاملا درست و بدون هیچ عیب و ایرادی انجام دهد. اما این سختگیریها ورای تواناییهای کودک بوده و منجر به شکست و اشتباه در انجام دادن کارها میشود که ممکن است کودک از طرف والدین تنبیه شود و بعد آن را درونی کرده و خود را تنبیه کند.
- آسیب جسمی و روانی: تنبیه بعد از یک عمل اشتباه ممکن است به صورت ناخودآگاه صورت گیرد. زمانی که والدین برای هرگونه اشتباهی کودک را با قهر کردنهای طولانی مدت، صحبت نکردن، غذا ندادن، حبس کردن در اتاق، نیشگون گرفتن، سیلی زدن تنبیه کند، کودک در بزرگسالی در غیاب والد همانکار را با خود و دیگران انجام خواهد داد؛ اما به صورت ناخودآگاه. ممکن است بعد از یک عمل اشتباه با دست به سر خود بکوبد یا مدتی حمام نرود و از هرگونه تفریحی خودداری کند.
درمان طرحواره تنبیه چیست؟
درمان طرحواره تنبیه بدلیل عمیق بودن آن سخت و طولانی است و نیاز به یک طرحواره درمانگر حرفهای و آشنا با افراد دارای این طرحواره دارد.
- این افراد باید درمان را در لایههای درونی خودشان و در زمان کودکی جستوجو کنند. و طرحواره انزوای اجتماعی را نیز مورد بررسی قرار دهند.
- احترام و دوست داشتن را اول به خود و بعد به دیگران یاد بگیرند. فرد باید مفهوم شفقت به خود را کاملاً درک کرده و در زندگی اجرا کند.
- همه انسانها اشتباه میکنند. اشتباه بخشی از زندگی ما بوده و این اشتباهات است که انسان را در مسیر پیشرفت و رشد قرار میدهد. اشتباه چیز بدی نیست؛ فرد باید بتواند از اشتباهاتش درس بگیرد. دیگران هم حق اشتباه کردن دارند.
- از افراد سرزنشگر و تنبیهگر باید دوری کرد. طرحوارهها ما را سمت افرادی میبرند که باعث میشوند آن طرحواره در ما تشدید شود. باید از افرادی که به دلیل کوچکترین اشتباهات و نواقصی ما را سرزنش میکنند دوری کرد. باشد که آنها هم در مسیر درمان قرار بگیرند.
- مسئله تنبیه به هیچوجه یک مسئلۀ ساده و گذرا نیست. هرگونه تنبیه منجر به شدیدترین آسیبهای روانی و جسمی به خود و دیگران میشود. این آسیبها زندگی ما را پر از اختلالات و مشکلات میکند که حتماً باید در صدد کنترل و درمان آنها باشیم. اگر فکر میکنید دارای همچین طرحوارهای هستید و یا فردی را میشناسید که با این مسائل درگیر است حتماً با یک طرحواره درمانگر صاحب صلاحیا مشورت کنید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید!