طرحواره وابستگی بی کفایتی یا من نمی توانم

آیا شما از آن دسته افرادی هستید که احساس می‌کنید که اگر دیگران نباشند، نمی‌توانید کارهای خود را به تنهایی انجام دهید؟ احتمالا اعتقاد دارید که اگر دیگران به شما کمک نکنند، نمی‌توانید زنده بمانید، مسئولیت‌های سخت را بپذیرید و از پس آن برآیید. در حقیقت تصویر شما در زندگی مانند کودکی می‌ماند که اگر از والدین خود جدا شود، نمی‌تواند کارهای خود را به تنهایی انجام دهد. اگر این موارد صحیح است، شما در دام طرحواره وابستگی افتاده‌اید.

طرحواره وابستگی بی‌کفایتی یا من نمی‌توانم یک مفهوم روانشناختی است که به یک نوع الگوی رفتاری اشاره می‌کند. افراد به خاطر نداشتن اعتماد به نفس، احساس ناتوانی و ترس از تلاش، مانند طرحواره خود تحول نیافته گرفتار برای رسیدن به اهداف خود، وابستگی بیش از حدی به دیگران نشان می‌دهند. در این طرحواره، افراد به خود اجازه نمی‌دهند به طور مستقل اقدام کنند و به جای آن، به دیگران وابسته می‌شوند تا نیازها و انتظارات خود را برآورده کنند.

در طرحواره تنبیه افراد ممکن است احساس کنند که برای جلب توجه باید خود یا دیگران را تنبیه کنند. آنان رفتارهای متعارضی از جمله تلاش برای جلب توجه از طریق رفتارهای منفی، برخورد مستمر با تنبیه‌های خود و دیگران وجود دارد. به عنوان مثال، فردی با طرحواره وابستگی ممکن است به شدت به تایید و توجه دیگران نیازمند باشد و به منظور جلب آن، رفتارهای وابسته و متکی نشان دهد. اما اگر این توجه را به دلیل عدم رضایت خود از فرد یا به دلیل فشارهای دیگر دریافت نکند، ممکن است احساس ناامنی و ناراحتی کند. در نتیجه می‌تواند به انتخاب رفتارهای تنبیه‌کننده برای خود یا دیگران منجر شود. به عنوان مثال، فرد ممکن است خود را تنبیه کند، مانند خود سرکوبی یا خودمحدودی، یا به تنبیه دیگران متوسل شود تا توجه و تأیید آن‌ها را به دست آورد.

طرحواره وابستگی چیست؟

افرادی که دارای طرحواره وابستگی هستند به دیگران وابسته اند و حتی برای اینکه بخواهند کوچکترین تصمیمی بگیرند، نیاز به مشورت دیگران دارند. آنها همیشه در تصمیم گیری‌های خود دودل و مردد بوده و نیاز دارند تا دیگران به آنها کمک کنند. معمولا در جلسات مشاوره نیز این افراد برای اینکه بخواهند از نظر مشاور خود مطمئن شوند، تصمیم‌گیری را بر عهده طرحواره درمانگر خود خواهند گذاشت. اما چرا این افراد اینقدر وابسته نظرات دیگران هستند و احساس می‌کنند که اگر دیگران به آنها کمک نکنند، نمی‌توانند تصمیم درستی بگیرند؟ معمولا ریشه این گونه رفتارها در کودکی آنها دیده می‌شود.

افراد بسیاری هستند که از یک موضوع شکایت دارند و آن اینست که والدین مسئولیت‌های آنها را بر عهده می‌گیرند، زیرا معتقدند که فرزندان آنها با توجه به اینکه اکنون در سن بزرگسالی هستند، اما هنوز قادر نیستند مسئولیت‌های خود را بر عهده بگیرند. این موضوع ضربه بزرگی به زندگی این افراد وارد می‌کند و منجر به شکست‌های بسیاری در مسیر زندگی آنها خواهد شد. زیرا آنها باور می کنند که نمی‌توانند. چه عواملی باعث ایجاد طرحواره وابستگی در افراد می‌شود؟

طرحواره وابستگی عاطفی

طرحواره وابستگی در رابطه عاطفی در واقع یک الگوی رفتاری است که در آن افراد به شدت وابسته به دیگران می‌شوند و احساس نیازمندی و ترس از رد شدن دارند. آنها به طور مستمر به تایید و توجه دیگران احتیاج دارند و برای جلب توجه و علاقه آن‌ها، رفتارهای وابسته و متکی را انتخاب می‌کنند. افرادی که در این طرحواره به سر می‌برند، ممکن است روابطی را برقرار کنند که بر اساس وابستگی و تأیید دیگران استوار است. برای مثال رابطه وابسته به یک شریک عاطفی یا وابستگی شدید به خانواده‌ خود. آن‌ها اغلب احساس نیازمندی و ترس از طرد شدن دارند. ممکن است به شدت به تایید و توجه دیگران احتیاج داشته باشند و به طور معمول روابطی را انتخاب کنند که بر اساس وابستگی و تأیید دیگران استوار است.

این طرحواره می‌تواند منجر به مشکلاتی در روابط عاطفی شود. افراد وابسته به طور معمول وابستگی زیادی به دیگران دارند و در برابر تغییرات و عدم قطعیت در روابط دچار ناراحتی و اضطراب می‌شوند. آنها ممکن است مانند طرحواره اطاعت  همیشه از دیگران اطاعت کنند که با ترس تنها ماندن مواجه نشوند. آن‌ها ممکن است نتوانند مرزهای سالم و مناسب را در رابطه تعیین و از حقوق و نیازهای شخصی خود عبور کنند. در نتیجه، این می‌تواند به عدم توانایی در برقراری روابط عاطفی سالم، و روابط بیمارگونه شخص با دیگران منجر شود و مشکلات ناشی از این روابط در فرایند استقلال، خودمختاری و تصمیم‌گیری او تاثیر بگذارد. وابستگی عاطفی رابطه مستقیمی با کاهش توانایی در مدیریت و تأمین نیازهای شخصی و احساسی در فرد دارد.

دلایل ایجاد طرحواره

برخی از والدین به گونه ای با فرزندان بزرگسال خود رفتار می‌کنند، که انگار این افراد هنوز در دوران مدرسه هستند و سن و سال کمی دارند. این دسته از والدین همیشه به جای شما تصمیم می‌گیرند و مراقب جزئیات زندگیتان هستند، تا مبادا اتفاقی برای شما رخ دهد. آنها در محیط منزل و یا حتی در جامعه کمترین مسئولیت را به شما می‌دهند. همچنین به گونه ای با شما رفتار می‌کنند، که به اصطلاح آب در دلتان تکان نخورد.

در طرحواره بی اعتمادی فرد وقتی که تصمیم بگیرد تا محیط خانه را ترک کند و به جامعه برود، با کوچکترین ناملایمتی اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد. او احساس می‌کند که فردی ناتوان است و نمی‌تواند از عهده مسئولیت‌های خود برآید. والدینی که باعث شکل گیری طرحواره وابستگی در فرزند خود می‌شوند، همیشه نگران حضور شما در جامعه هستند. آنان مدام زنگ خطر و یا هشدار می‌دهند، که جامعه خطرناک است و نباید به افرادی که در جامعه هستند، اعتماد کرد. عدم اعتماد به دیگران هم باعث ایجاد طرحواره دیگری در شما خواهد شد، که به آن طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری می‌گویند.

طرحواره وابستگی و مشکلات آن در دوران بزرگسالی

زمانی که شما از کودکی مورد حمایت افراطی والدین خود بوده اید، وقتی که بخواهید مسئولیتی را در جامعه بر عهده بگیرید، احساس می‌کنید که اگر دیگران به شما کمک نکنند، شما نمی‌توانید این مسئولیت را انجام دهید، به همین خاطر شما احساس بی کفایتی می‌کنید.احتمال دارد همیشه در کارهای‌تان شکست بخورید و در طرحواره شکست گرفتار شوید. بهتر است بگوییم که شکست نیز یکی دیگر از طرحواره‌هایی بوده، که شما را در دام خود گرفتار کرده است. طرحواره وابستگی نه تنها در دوران کودکی و نوجوانی، بلکه در دوران بزرگسالی نیز مشکلاتی را به همراه دارد.

در دوران بزرگسالی، افراد با طرحواره وابستگی ممکن است دچار مشکلاتی شوند که تأثیر مخرب و طولانی مدتی را بر زندگی شخصی و حرفه‌ای آن‌ها بگذارد. به عنوان مثال، آن‌ها ممکن است در انتخاب روابط عاطفی ناسالم گیر کنند و در روابط خطرناکی قرار بگیرند. افراد دچار طرحواره وابستگی، احساس ناتوانی در تصمیم‌گیری‌های مهم دارند و به شدت به نظرات و تأیید دیگران اعتماد می‌کنند. به همین دلیل، آنها ممکن است از انجام تغییرات و تجربه موقعیت‌های جدید و ناشناخته خودداری کنند، که این موضوع می‌تواند رشد و توسعه شخصی را محدود کند.

طرحواره وابستگی و تاثیر آن بر شغل

این طرحواره می‌تواند تأثیرات منفی بر مشاغل و شغل‌های افراد داشته باشد. افرادی که در طرحواره وابستگی قرار دارند، معمولاً به طور شدید به نظرات و تأیید دیگران وابسته هستند. این می‌تواند منجر به ترس از پذیرش مسئولیت‌ها و تصمیم‌گیری‌های مستقل در محیط کار شود. یکی از مشکلات کاری و شغلی در این طرحواره این است که افراد، توانایی ارتقاء و پیشرفت در محیط کار را ندارند. آن‌ها ممکن است از انجام وظایف جدید، تجربه موقعیت‌های چالش‌برانگیز و تصمیم‌گیری‌های حساس و مهم خودداری کنند، زیرا ترس از رد شدن و عدم تأیید دیگران مدام در ذهن‌شان تکرار می‌شود.

این موضوع می‌تواند منجر به عدم توانایی در تسلط بر مهارت‌های جدید، عدم انعطاف‌پذیری در مقابل تغییرات و عدم رشد حرفه‌ای شود. طرحواره وابستگی می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس و احساس ناتوانی در محیط کار شود. افرادی که در این طرحواره قرار دارند، ممکن است به شدت نیاز به تایید و توجه مستمر داشته باشند و از نظرات و بازخوردهای منفی ناراحت شوند. این موضوع می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس و عدم اطمینان در انجام وظایف و پیشرفت در شغل شود.

این طرحواره در بزرگسالی می‌تواند بسیار خطرناک باشد و فرد را در زندگی روزمره خود کاملا ناتوان کند. آنان از هر پیشرفتی در زندگی باز مانده و یا در نهایت منجر به فعال شدن طرحواره نقص شرم آنان شود . با ارتقای مهارت‌های مربوط به اعتماد بنفس، یادگیری مهارت‌های جدید و توانایی در تصمیم‌گیری مستقل، افراد می‌توانند از این طرحواره خارج شده و در محیط کار بهره‌ور و موثر عمل کنند. این طرحواره ممکن است باعث ایجاد وابستگی به مواد مخدر یا رفتارهای مضر دیگر هم شود.

رهایی از طرحواره ها

اولین و مهمترین گام برای رهایی از انواع طرحواره‌هایی که در دوران کودکی ایجاد شده مشاوره فردی است. این مشاوره علاوه بر اینکه به شما کمک می‌کند تا مشکلات خود را با درمانگر مطرح کنید، بلکه درمانگر می‌تواند با طرحواره درمانی و مشاوره فردی به شما کمک کند، تا بتوانید که طرحواره‌های خود را بشناسید و آنها را درمان کنید. یکی دیگر از موثرترین راه‎ها نوشتن وظایف و مسئولیت‌هایی است که در زندگی شما را به چالش می‌کشد. ابتدا سعی کنید که این مسئولیت‌ها را بر روی یک کاغذی بنویسید و هر وقت توانستید که مسئولیت‌های خود را بدون ترس و اجتناب انجام دهید، برای خود پاداشی در نظر بگیرید.

مطمئن باشید همانطور که در برخی زمینه ها قوی بوده و در برخی موضوعات ضعیف هستید، دیگران نیز مانند شما هستند. پس هیچ وقت خود را سرزنش نکنید. در محیط کار و یا در جامعه مسئولیت‌هایی که فراتر از توانایی‌های شما هستند را قبول نکنید. این موضوع باعث می‌شود تا طرحواره وابستگی شما درمان نشود. سعی کنید تا در محیط خانه مسئولیت‌های خود را انجام دهید؛ این موضوع باعث می‌شود تا به مرور زمان وابستگی شما به اعضای خانواده کمتر شده و زمانی که شما مسئولیتی را در بیرون از خانه بر عهده می‌گیرید، بتوانید به تنهایی و با اعتماد به نفس بیشتری از عهده مسئولیت‌های خود برآیید.

درمان طرحواره وابستگی

درمان طرحواره وابستگی به وسیله یک درمانگر ماهر که در حوزه طرحواره درمانی به صورت حرفه‌ای آموزش دیده است، انجام می شود. به دنبال درمان طرحواره وابستگی بی کفایتی یا من نمی توانم، وابستگی عاطفی به دیگران و مشکلات ناشی از این طرحواره در بزرگسالی، از جمله مسائلی هستند که با رشد و توسعه شخصی می‌توان آن‌ها را درمان خواهد شد.

همچنین به افراد کمک می شود تا رابطه سالم‌تری را برقرار کنند و به طور مستقل در زندگی خود پیشرفت کنند. مازیار جلوه روانشناس و طرحواره درمانگر، می‌تواند به شما کمک کند تا با طرحواره‌های خود آشنا شوید. این روانشناس گام به گام به شما کمک می‌کند. شما میتوانید آنها را درمان کرده و زندگی شاد و موفق تری را برای خود رقم بزنید.