طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری و درمان آن

یکی دیگر از طرحواره های اصلی که در زمره طرحواره های ناسازگار اولیه قرار دارد، طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری است. در صورت فعال شدن این طرحواره افراد به صورت ناخودآگاه انتظار دارندکه اطرافیان به آنها خیانت کنند. اموال و دارایی شان را بدزدند. مسخره، تحقیر، توهین و یا سوء استفاده کنند. طرحواره استحقاق و بزرگ منشی نیز از طرحواره های اصلی می باشد. در این طرحواره از نظر آنها هیچ کس قابل اعتماد نیست مگر اینکه خلافش ثابت شود. به دیگران سوءظن دارند و همیشه فاصله خود با آنها را حفظ می کنند. دکتر حسن حمیدپور به نقل از دکتر جفری یانگ در کتاب طرحواره درمانی اذعان دارد این افراد در خوشبینانه‌ترین حالت معتقدند که همه به فکر خودشان هستند و در بدبینانه ترین وضعیت اعتقاد دارند که مردم دگرآزار و شیطان صفت هستند.

بنابراین مسلم است که افراد در طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری به هیچ وجه تمایل به برقراری رابطه صمیمی با دیگران را ندارند. از احساسات خود برای دیگران خرج نمی کنند. افکار و عقاید خود را به اشتراک نمی گذارند. در بیشتر مواقع معتقد هستند که دیگران را گول میزنم قبل از اینکه مرا گول بزنند! طرحواره گرفتار نیز از مهم ترین طرحواره ها در این زمینه است. این استراتژی از دیدگاه آنها جنبه پیشگیرانه دارد. پس به یاد داشته باشید که بدرفتاری کردن و در جایگاه قربانی قرار گرفتن از راهکار های مقابله ای رایج در طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری است. زمانی که آنها نقش قربانی را بازی می کنند، همسری را انتخاب می کنند که به او اجازه می دهند از نظر مالی، عاطفی، معنوی و جنسی از آنها سوء استفاده کنند.

بی اعتمادی بدرفتاری در دوران کودکی

معمولا افرادی که در دوران کودکی خود مورد بدرفتاری قرار می گیرند، نمی توانند به راحتی خود را در فضای درمانی قرار دهند. برای آنها بسیار دشوار است که بخواهند از تجربیات ناگوار خود صحبت کنند و یا خاطراتی را بازگو نمایند. طرحواره بازداری هیجانی نیز از مشکلات بزرگ در این زمینه می باشد. حتی کسانی که از آن دوران به سلامت گذشته اند هم از گفتن تجارب خود واهمه دارند. بسیاری از آنها بین گفتن و نگفتن می مانند، تردید دارند و دو دل هستند. اما در نهایت باید با فضایی که درمانگر ایجاد می‌کند، اعتماد آنها جلب شده و تجربیات پنهان و دردناک خود را بیان نمایند.

آنها باید بتوانند رازهای آسیب زای خود را کشف کنند؛ راجع به آنها بگویند و بشنوند. یکی از هدف های مهم درمانی این است که حتما باید گوش به زنگی و حساسیت مراجع نسبت به بدرفتاری کاهش یابد. معمولا آنها بی اعتماد هستند و این بی اعتمادی را به کل اطرافیان، دوستان، همکاران، همسر و یا خانواده تعمیم داده‌اند. در طرحواره درمانی مراجع رفته‌رفته متوجه می شود که اعتماد کردن و یا اعتماد نکردن در یک پیوستار صفر تا صد قراردارد، نه نود و صد !!

تله بی اعتمادی بدرفتاری چیست؟

معمولاً طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری، با طرحواره نقص شرم همراه می‌شود. آنها خود را لایق سرزنش شدن می دانند. احساس گناه دارند و خود را بی ارزش می بینند. حتی ممکن است از افراد بد رفتار معذرت خواهی کرده و به آنها احترام نیز بگذارند. آنها که سالها خشم خود را سرکوب کرده اند، در طرحواره درمانی می‌آموزند که نه ‌تنها معذرت خواهی، احترام به آنها و سرزنش خود جایز نیست، بلکه باید خشم و سرزنش را با روش های حرفه ای به آنها معطوف کنند. اگر روان درمانی به صورت اصولی، چارچوب مند و حرفه‌ای انجام شود، مراجع به مرحله ای می رسد که آمادگی لازم را جهت برون ریزی خشم پیدا کند. این مرحله یکی از مراحل مهم در روان درمانی است.

در واقع فرصتی فراهم می‌شود که فرد تمام خشم سرکوب کرده خود را بروز می دهد و رفته رفته از کودک آسیب دیده، طرد شده، غمگین و ناامید خود به سمت کودک سالم حرکت می کند. آنها متوجه خواهند شد که بین افرادی که در گذشته آنان سزاوار خشم و سرزنش بوده‌اند و افرادی که در زندگی فعلی سزاوار محبت و احترام هستند تمایز عمده ای وجود دارد. اگر برایتان مهم است که در کنار خانواده، پدر و مادر، همسر و فرزندان؛ در محل کار کنار همکاران و دوستان وجهه عاطفی و اجتماعی خودتون رو حفظ کنید، پیشنهاد می کنم در کنار یک طرحواره درمانگر صاحب صلاحیت مهارت های زندگی را بیاموزید.

ویژگی افراد دارای طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری

افرادی که دارای طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری هستند دائماً در حال ارزیابی وفاداری اطرافیان خود بوده و شخصیتی پارانوئیدی دارند. نشانه‌های بی اعتمادی را می‌توان در افراد دارای طرحواره شکست هم دید.یعنی سوء ظن، بدبینی، شک و تردید و بی اعتمادی در رابطه جزء جدایی ناپذیر ارتباطات آنها می باشد. البته در فرایند طرحواره درمانی به کرات دیده می شود افرادی که راهکار مقابله ای خود را تسلیم انتخاب می‌کنند، جایگاه قربانی دارند و به قول معروف از آن طرف بوم افتاده اند. به عبارت دیگر نه تنها شک و بدبینی را نشان نمی دهند، بلکه فضا را برای سوءاستفاده شدن آماده کرده‌اند. افراد دارای طرحواره بی اعتمادی، معتقدند که دیگران نمی توانند قابل اعتماد باشند و به آنها آسیب خواهند رساند. این طرحواره معمولاً در دوران کودکی شکل می گیرد، زمانی که فرد در معرض بدرفتاری یا آسیب قرار می گیرد.

در فرایند طرحواره درمانی افراد دارای طرحواره بی اعتمادی ممکن است علائم زیر را نشان دهند: سوء ظن و بدبینی: این افراد همیشه در حال بررسی و جستجوی نشانه های بدرفتاری یا سوء استفاده هستند. اجتناب از روابط نزدیک: این افراد از نزدیک شدن به دیگران و برقراری روابط نزدیک می ترسند. ترس از آسیب دیدن: این افراد همیشه نگران این هستند که دیگران به آنها آسیب برسانند. خود محافظتی بیش از حد: این افراد ممکن است دیواری اطراف خود ایجاد کنند تا از آسیب دیدن محافظت کنند. شک و تردید: این افراد به سختی به دیگران اعتماد می کنند و همیشه در حال بررسی و جستجوی نشانه های دروغ یا فریب هستند.

ریشه‌های تحولی طرحواره بی‌اعتمادی

ریشه‌های تحولی طرحواره بی‌اعتمادی را مانند طرحواره معیارهای سختگیرانه باید در کودکی جست و جو کرد. معمولا افرادی که در دوران کودکی خود مورد بدرفتاری قرار می‌گیرند نمی‌توانند به راحتی خود را در بین دیگران قرار دهند و با محیط وفق پیدا کنند. این افراد همیشه از سوی والدین خود مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند. تنبیه‌های سخت بدنی، توهین و سرزنش، تحقیر‌های شدید و آسیب‌های عاطفی عمیق باعث می‌شود دنیا برای این افراد جایی ناآرام، خطرناک و ناایمن باشد و همیشه برای حفظ بقای خود به همه‌چیز حساس و بدبین باشند. یکی از موارد مهم دیگر در ایجاد این طرحواره، ترساندن کودک از دنیای بیرون و آدم‌های دیگر توسط والدین است. این که به کودک خود بگوییم: «اگر آرام نشینی می‌گویم آن آقا تو را بخورد»، مصداق بارز این مورد است.

نکته‌ای که نباید فراموش کنیم این است که برای این افراد بسیار دشوار است که بخواهند از تجر‌به‌های ناگوار خود و خاطره‌های دوران کودکی خود صحبت کنند. طرحواره محرومیت هیجانی نیز از مشکلات بزرگ در این افراد است که مانع از بروز احساس و هیجان در آن‌ها می‌شود. افراد دارای این طرحواره به دلیل دوران کودکی سخت و ناایمنی که داشته‌اند ممکن است با طرحواره‌های دیگری مانند رهاشدگی و طرحواره شکست هم دست و پنجه نرم کنند.

درمان طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری

هدف اصلی درمان برای این مراجعین این است که در فرایند روان درمانی از نظر شناختی، احساسی و رفتاری به این بینش برسند که برخی افراد غیر قابل اعتماد هستند و بسیاری دیگر ارزش اعتماد کردن را دارند. به آنها آموزش می‌دهیم که حتی المقدور از افراد بد رفتار کناره‌گیری کنند. از طرحواره های مهم طرحواره وابستگی بی کفایتی یا من نمی توانم است که باید در حل آن تلاش کنیم. آن ها باید از خود دفاع کنند و در مقابل به افراد قابل اعتماد، اعتماد و تکیه کنند. آنها باید یاد بگیرند که افراد قابل اعتماد هم بی عیب و نقص نیستند.

اولین قدم برای درمان طرحواره بی اعتمادی، شناسایی این طرحواره است. فرد باید درک کند که این طرحواره چگونه بر افکار، احساسات و رفتارهای او تأثیر می گذارد فرد باید الگوهای فکری منفی خود را که منجر به طرحواره بی اعتمادی می شوند، تغییر دهد. این کار می تواند با کمک یک درمانگر انجام شود. درمان طرحواره بی اعتمادی معمولاً شامل روان درمانی است. در طرحواره رهاشدگی هم هدف از روان درمانی کمک به فرد برای تغییر الگوهای فکری و رفتاری خود است. درمان های دارویی نیز ممکن است در برخی موارد برای کمک به کاهش علائم استرس و اضطراب استفاده شوند.